Litera A – D

Litera A

1. A u. O – Alpha und Omega – początek i koniec
2. a. – anno – rok
3. a. A. – auf Anordnung – na polecenie
4. a. B. – auf Befehl – na rozkaz
5. A. C. – Anno Christi – Roku Pańskiego
6. A. c., a. c. – anni currentis – bieżącego roku
7. a. D. – außer Dienst – emerytowany
8. A. K.-O. – Allerhöchste Kabinetts-Ordre – Najwyższy Rozkaz Gabinetowy (Rządowy)
9. a. O. – am Ort – w miejscu, na miejscu
10. a. Pr. – auf Probe – na próbę, na czas określony (staż)
11. A. S.-B. – Auf Spezial-Befwehl – na specjalny rozkaz, na nadzwyczajny rozkaz
12. a. St. – alten Stils – starego stylu
13. a. u. s. – actum ut supra – działo się jak wyżej (zostało spisane)
14. a. V. – auf Vortrag – na omówienie
15. a. Z. – auf Zeit – na czas
16. A.-C., A. K. – Armee-Corps, Armee-Korps – Korpus Armijny
17. a/ – am, an der – nad [rzeką]
18. Abg. – 1. Abgang – wyjście (pisma); 2. Abgeordnete – poseł, deputowany
19. Abs. – 1. Absender – nadawca (pisma); 2. Absatz – akapit
20. Abt., Abth., Abthlg. – Abteilung – wydział (w urzędzie), oddział (wojsk.)
21. Acc. – Accise – akcyza (podatek miejski)
22. ach., achℓ. – Achtel – ósma część
23. Adj. – 1. Adjunkt – akdjunkt; 2. Adjutant – adjutant
24. adj. – adjungirt – wspieranie w prowadzeniu postępowania
25. Adr. – Adresse – adres
26. AG – Aktiengesellschaft – spółka akcyjna
27. allg. – allgemein – ogólny
28. Allod. – Allodium – alodium
29. Anm. – Anmerkung – uwaga
30. ao., a. o. – außerordentlich – nadzwyczajny
31. ao. Prof. – außerordentlicher Proffessor – profesor nadzwyczajny
32. AOK. – Armee-Oberkommando – Naczelne Dowództwo Armii
33. ap., apl. – apostolisch – apostolski
34. App.-Ger. – Appelations-Gericht – sąd apelacyjny
35. Appr. – Approbation – aprobata, zatwierdzenie, zezwolenie
36. Arch. – Archiv – archiwum
37. Art. – 1. Artikel – artykuł; 2. Artillerie – artyleria
38. Art.-Brig – Artillerie-Brigade – brygada artylerii
39. Art.-Dep. – Artillerie-Depot – skład (magazyn) artylerii
40. Asp. – Aspirant – aspirant
41. Ass. – 1. Assesor – asesor; 2. Assistent – asystent
42. Assist.-A. – Assistenz-Arzt – lekarz asystent
43. A-U. – Armee-Uniform – mundur wojskowy
44. Aud. – 1. Auditor – członek kolegium; 2. Auditeur – sędzia wojskowy
45. Auf’tag – Auffahrttag – Wniebowstąpienie
46. Ausc. – Auscultator – słuchacz, wychowanek
47. ausg. – ausgeschieden – wyłączone, odłączone
48. ausgef. – ausgefertigt – sporządzono, wystawiono
49. auth. – authentich – autentyczne
50. authoris. – authorisiert – autoryzowane
51. Aym. – Aymer (Eimer) – wiadro; masa pojemności, wyróżniano generalnie duże wiadra (ok. 100 litrów) i małe (ok. 10-15 litrów); w XIX w. na terenach niemieckich– zwykle 12 litrów; w Rosji – 12,3 litra
52. AZ., Az. – Aktenzeichen – znak akt, numer akt, sygnatura akt, znak sprawy

Litera B

1. B. – 1. Bataillon – batalion; 2. Bauernschaft (też Bschst.) – chłopstwo; 3. Bürgermeister – burmistrz; 4. Brief (też Bf.) – list
2. b. u. A. – bitte um Abschrift – proszę o odpis
3. b. w., B. W. – bitte wenden – proszę odwrócić; wskazówka, że kontynuacja pisma znajduje się na drugiej stronie karty; zob. także – verte
4. b.z.w. – bitte zu wenden – proszę odwrócić
5. Bd. – Band, Bund – 1. wiązka, pęczek (30 sztuk); 2. Bund też – związek, federacja
6. Bd. – Band (Bde. – Bände) – tom (tomy); zob. także – vol.
7. begl. – beglaubigt – uwierzytelniony
8. beif. – beifolgend – w załączeniu
9. bes. – besondere, besonders – szczególne, szczególnie
10. Beschl. – Beschluß – decyzja, postanowienie, uchwała
11. Best.-Nr. – Bestellnummer – numer zamówienia
12. betr. – betreffend, betreffs – dotyczy, w sprawie, odnośnie
13. bew. – bewilligt – zatwierdzony
14. bez. – 1. bezüglich – odnośnie; 2. bezahlt – zapłacono
15. Bez. A. – Bezirk-Amt – urząd okręgu, urząd obwodu
16. Bez., Bz. – Bezirk – okręg, obwód
17. bezw., bzw. – beziehungsweise – względnie, lub
18. Bg. – 1. Berg – góra; 2. Bogen – karta (pisma, książki)
19. BGB – Bürgerliches Gesetz-Buch (Bürgerliches Gesetzbuch) – (niemiecki) kodeks cywilny
20. Bgr. – Bürger – mieszczanin, obywatel
21. Bhf. – Bahnhof – dworzec kolejowy
22. Bℓ – Bund – związek, federacja
23. Bl. – Blatt – karta; w aktach gruntowych – dziś – wykaz
24. Brm. (też Bmstr) – Bürgermeister – burmistrz
25. Buchh. – Buchhalter – księgowy
26. bzf. – beizufügen – załączyć, dopisać; dodać coś do treści
27. bzl. – beizulegen – dołączyć, dodać załącznik
28. bzw. – beziehungsweise – względnie

Litera C

1. C. F. – Companie-Führer – szef kompanii
2. c., ca – circa – około
3. c’mze – courante Münze – obiegowa moneta
4. ca. – circa – około
5. Calc. – Calculator – rachmistrz
6. Cap. – Capitel – rozdział
7. Capℓ – Caplan – kapłan
8. Capt. – Capitain – kapitan
9. Cav. – Cavallerie – kawaleria
10. cbm. – Cubikmeter – kubik, metr szcześcienny (m3)
11. ccm – Cubikcentimeter – centymetr sześcienny (cm3)
12. Cd. – Civildienst – służba cywilna; też – służba zastępcza
13. cdm – Cubikdecimeter – decymetr szcześcienny (dm3)
14. Centℓ (też Ct., Ctr.) – Centner – cetnar; 50 kg (w Prusach – 51,498 kg)
15. Cie, Co – Companie – kompania
16. circ. – circulirt – obiegowy
17. Cℓ (też Cr.) – Creutzer – krajcar; też – Kreuzer – moneta srebrna bita od XIII w., od XVI w. – moneta zdawkowa w krajach habsburskich; Krajcar (Wikipedia):http://pl.wikipedia.org/wiki/Krajcar
18. Clafft: – Claffter – też – Klafter – 1. miara pojemności drewna – w Prusach 3,339 m³; 2. miara długości definiowana jako długość pomiędzy rozportartymi ramionami dorosłego mężczyzny, tj. 6 stóp = 3 łokcie = 1,8 m (inne rozpiętości – 1,7–2,91 m; w Prusach – 1,88 m); 3. czasem także miara powierzchni (Szwajcaria); Klafter (Wikipedia):http://de.wikipedia.org/wiki/Klafter
19. cmm – Cubikmilimeter – milimetr sześcienny (mm3); też – Kubikmilimeter
20. Col., Kol. – Colonie, Kolonie – kolonia; najliczniej powstałe podczas tzw. kolonizacji fryderycjańskiej w XVIII w., potem podczas tzw. wtórnej kolonizacji w XIX w.; utworzyły następnie odrębne miejscowości, lub zostały wchłonięte przez sąsiednie
21. Coll. – collationirt – kolacjonowane; porównanie (sprawdzonie) zgodności np. konceptu z czystopisem
22. Collat. – Collator, Collatur – kolator, kolacjonowanie
23. Comm. – Commission – komisja
24. Comp. Ch. – Companie-Chef – szef kompanii
25. Conc. – Concept – koncept; jedna z form przygotowania pisma lub dokumentu, pisma
26. Cons. – Consistorium – konsystorz
27. Cons. R. – Consitorial-Rath – radca konsystorialny
28. ۹vent – Convent – zgromadzenie, klasztor, też porozumienie
29. cop: – 1. copiert – skopiowane; 2. copulirt – ślubne, zaślubione
30. Corp. – Corporal – kapral
31. Crim. Ger. – Criminal Gericht – sąd karny
32. Ct, Court., Crt, crt – Courant – 1. obiegowe (moneta); 2. gruba srebrna moneta
33. Cür. – Cürasier – kirasjer

Litera D

1. D. – 1. Doktor – doktor; 2. Dame – dama, pani; 3. Durchlaucht – Książęca Mość, Wysokość; zob. Durchlaucht (Wikipedia)
2. d. – den – dnia; przed datą (np. d. 1.04.2012)
3. D. b. R. – Doctor beider Rechte – doktor obojga praw; także – Doctor iuris utriusque
4. doktor prawa cywilnego i kanonicznego (kościelnego)
5. d. h. – das heißt – to znaczy
6. d. Hℓ – der Herr – pan; także w znaczeniu – właściciel ziemski
7. d. J. – 1. das Jahr (des Jahres) – tego roku; 2. der Jüngere – młodszy
8. d. M. – dieses Monats – tego miesiąca
9. d’ – der – ten; zaimek osobowy dla rodz. męskiego
10. Dc. – Ducat – dukat
11. Dec. – December – grudzień
12. dens. T. – denselben Tag – tego samego dnia
13. Dep. – 1. Departement (też Dept.) – departament; 2. Depot – magazyn, skład; 3. Depesche – depesza
14. Deput. – 1. Deputat – deputat; 2. Deputation – deputacja, delegacja, poselstwo
15. ders. – derselbe – ten sam, tenże
16. Dez. – 1. Dezernat – wydział, referat, resort; 2. Dezernent – decernent; też – Decernent, urzędnik wydający decyzje administracyjne, zob. Decernent (Wikipedia)
17. Dez. – Dezember – grudzień
18. Df. – Dorf – wieś
19. dgl, dgℓ – dergleichen – taki sam, podobny
20. Di. – Dienstag – wtorek
21. Dict. – Dictator – dyktator
22. Dig. – Digesten – Digesta; część prawa rzymskiego, zob. Kodeks Justyniana (Wikipedia), Pandekten (Wikipedia)
23. Dipl. – 1. Diplom – dyplom; 2. Diplomat – dyplomata; dyplom także w znaczeniu uroczystego dokumentu (np. zatwierdzenie przywilejów dla miasta przez cesarza)
24. Diss. – 1. Dissertation – dysertacja; 2. Dissident – dysydent
25. Div. – Division – dywizja, dywizjon
26. dŋ – den – dnia; powszechnie w datacji
27. Do. – Donnerstag – czwartek
28. Dom. – 1. Dominial – dominialne; 2. Dominium – dominium, domena
29. drltℓ – durchleuten – wielmożny,mościwy
30. dwℓ, dwilr – dienstwilliger – uniżony, usłużny